Arcydzięgiel litwor (Archangelica offcinalis)

arcydzięgiel litwor
Historia przemieszczania się po świecie arcydzięgla na przestrzeni wieków jest bardzo ciekawa. Podobno pierwotnie rósł na terenach Eurazji, ale do Polski przybył dopiero ze Skandynawii. Uprawia się go w wielu krajach, choć najpopularniejszy jest we Francji, Holandii oraz Niemczech. Dawniej nazywano go europejskim żeń-szeniem, ze względu na wszechstronne zastosowanie.
/ 08.07.2009 09:50
arcydzięgiel litwor

Arcydzięgiel jest dwuletnią rośliną z rodziny baldaszkowatych, o bardzo grubej, dętej łodydze. Dorasta do wysokości dwóch metrów, posiada wielkie, pierzaste liście, a drobniutkie białawe kwiatki zebrane są w baldachy złożone. Kwiatki te charakteryzują się dość mocnym, nieprzyjemnym zapachem (kwitnie od końca czerwca do lipca – w drugim roku wegetacji). Owocem jest rozłupnia, rozpadająca się w stadium pełnej dojrzałości na dwie rozłupki. Roślina ta posiada stożkowate kłącze i silne korzenie, rozmnaża się za pomocą nasion (wysiew przed zimą). W stanie dzikim występuje nad brzegami rzek i potoków, lubi słońce, gleby gliniaste i wilgotne, bogate w składniki pokarmowe. W Polsce najczęściej można go spotkać w Karpatach i Sudetach.

Zobacz też: Jak suszyć zioła?

Działanie

Do celów leczniczych nadają się korzenie i owoce, które zawierają m.in.: olejek eteryczny, gorycze, garbniki, cukry, witaminy, żywice, znaczne ilości skrobi, pektyny oraz kwasy organiczne. Działanie arcydzięgla jest różnorodne. Wyciągi wodne, alkoholowe i olejowe obniżają ciśnienie krwi, działają uspokajająco na układ nerwowy, hamują występowanie migren i zaburzeń nerwowych, łagodzą skurcze przewodu pokarmowego, ułatwiają i przyspieszają trawienie, pobudzają apetyt poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych (żołądkowych, jelitowych i trzustkowych), są też moczopędne, napotne, lekko przeciwbólowe i silnie rozgrzewające.

Zalecany jest do kąpieli – wówczas znieczula i poprawia miejscowe ukrwienie, można używać go także do płukanek gardła. Pozytywne skutki przynosi stosowanie arcydzięgla przy przetłuszczających się włosach i tłustym łupieżu. W przemyśle i farmacji wykorzystuje się całą roślinę. Kłącza z korzeniami stanowią przyprawę, podobnie jak kwiaty, liście i owoce (wszystkie części rośliny pachną mocno i mają gorzko-korzenny smak).

Zobacz też: Jak przygotować napar z ziół?

Zastosowanie w kuchni

W kuchni roślina ta ma zastosowanie głównie dekoracyjne. Dojrzałe młode łodygi (zebrane przed kwitnieniem) zasmażone z cukrem dają pięknie wybarwioną na zielono i bardzo aromatyczną konfiturę, służącą do dekoracji tortów czy wypieków z bakaliami. Nalewki i wyciągi z arcydzięgla w małych ilościach stosuje się jako dodatek aromatyzujący do kremów i napojów.

W średniowieczu zakonnicy nazywali to zioło Zielem Ducha Świętego i zalecali żucie korzeni dla osiągnięcia długowieczności. Woda melisowa karmelicka miała być panaceum na zaburzenia żołądkowo-nerwowe, natomiast balsam komandorski – skuteczny na rany i owrzodzenia. Arcydzięgiel miał być uniwersalną odtrutką, środkiem przeciwko zarazie i suchotom

Osoby ze skłonnością do alergii nie powinny zbierać korzeni arcydzięgla, zwłaszcza w czasie słonecznej pogody – mogą nabawić się skórnej wysypki, ani nadużywać słońca, jeśli zażywają to ziele (może dojść do oparzeń słonecznych). Nie należy przesadzać w stosowaniu arcydzięgla – przedawkowanie wywołuje skutek odwrotny do zamierzonego.

Kandyzowane pałeczki z arcydzięgla

Przygotowanie: Puste łodygi tniemy na kawałki o długości 3–5 cm i mieszamy je z cukrem (mniej więcej w równych proporcjach). Umieszczamy w słoiku i dokładnie zakręcamy. Powstaje z tego słodki i aromatyczny syrop, którym można słodzić herbatę przeciw kaszlowi. Wystarczy dodać jedną taką łodyżkę na filiżankę.

Napar: 1 łyżkę suszonych korzeni, liści lub łodyg zalać 1 szklanką wrzątku. Pić po 1/4 – 1/3 szklanki, 2–3 razy dziennie przed jedzeniem.

Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!

Redakcja poleca

REKLAMA